daniel cross van rosa ensemble heeft ruim twintig jaar met de muziek van captain beefheart geworsteld. nu is hij 'om' en presenteert hij op het 'cross linx'-festival een beefheart-programma met acteur / trompettist hans dagelet.

'toen ik twaalf was kreeg ik van een oudere vriend vier platen', vertelt daniel cross, percussionist en artistiek leider van het utrechtse kamermuziekkwartet het rosa ensemble. 'dat waren 'sheik yerbouti' van frank zappa, 'discipline' van king crimson, 'remain in light' van talking heads en 'trout mask replica' van  captain beefheart. alle vier geweldig, maar bij beefheart haakte ik toch af. ik heb echt twintig jaar met die muziek geworsteld. en nu pas ben ik op het punt dat ik het gevoel heb er zelf iets mee te kunnen.'

en dat is dan maar meteen een heel concertprogramma, helemaal op z'n beefhearts 'selling hoovers in mojave' geheten, waarin het rosa ensemble samenwerkt met acteur en trompettist hans dagelet. een programma dat bij voorbaat reeds als 'vreemd' beschouwd mag worden, omdat don van vliet, alias de amerikaan captain beefheart, zonder enige twijfel tot de meest excentrieke karakters binnen de popmuziek behoort. al is beefhearts dwarse interpretatie van de bluestraditie sinds zijn afscheid van de muziek in 1982 uiterst invloedrijk gebleken.

op cross-linx 4 - overigens niet naar de rosa-percussionist vernoemd - presenteert het ensemble een voorlopige, veertig minuten durende versie van het programma dat volgend seizoen moet uitgroeien tot een avondvullende voorstelling.

'we wilden al een tijd iets met de muziek van die onmogelijke man doen. en met hans dagelet erbij hebben we wél iemand die bij mij helemaal dat beefheart-gevoel los maakt', zegt daniel cross over de acteur die eigenlijk bij het gesprek aanwezig zou zijn, maar door een griep geveld blijkt. 'hans heeft diezelfde gekte in zijn blik als beefheart en de brutaliteit waarmee hij het ensemble dirigeert en koeioneert doet mij ook heel erg aan de captain denken. dat theatrale. ik heb dagelet vorig jaar gebeld, omdat ik wist dat hij van de russische schrijvers majakofski en charms hield. ik dacht: dan móét-ie ook wat met beefheart hebben. en dat bleek te kloppen.'

foto van rianne den balvert

cross noemt 'selling hoovers in mojave' nadrukkelijk een concert en géén muziektheater of zoiets. floris van bergeijk heeft acht beefheart-stukken getranscribeerd en die worden door het ensemble als geheel gearrangeerd. niet alleen de muziek is bewerkt, ook de al even excentrieke beefheart-teksten zijn vertaald. een bewuste keuze, vertelt cross.

'omdat we op alle fronten met 'vertalen' bezig zijn. en het geeft ook ruimte om eens op andere manieren naar teksten te luisteren. de teksten van beefheart, inclusief zijn karakteristieke woordspelletjes, zijn heel goed in het nederlands over te zetten. zo wordt 'neon meate dream of a octafish' bij ons 'neon vleesvrees van een octavis'.'

alle perioden in het werk van beefheart komen aan bod in het concert. zo blijkt 'the thousandth and tenth day of the human totem pole' van het laatste album van de captain, 'ice cream for crow', een uitgekristalliseerd, verhalend stuk dat zich als 'de duizend en tiende dag van de menselijke totempaal' feilloos leent voor een uitvoering door dagelet, vertelt de rosa-leider. 'net als 'frownland' van 'trout mask replica', dat bij ons 'somberland' heet. dat komt héél dicht bij de 'nieuwe muziek' die wij gewend zijn te spelen.'

waarmee een interessante kwestie is aangestipt. want cross beschouwt het beefheart-programma beslist niet als een éénmalig 'popuitstapje' van de groep die vooral een reputatie heeft op het terrein van de hedendaagse gecomponeerde muziek, de zogenoemde 'nieuwe muziek'. 'het is wat onszelf betreft ook een manier om meer grip te krijgen op de electro-akoustische muziek, op de gitaarmuziek, de pop. dat is zo'n krachtige taal. doorgaans véél krachtiger dan de gecomponeerde nieuwe muziek.'

'we kiezen heel bewust voor beefheart. zijn muziek is voor academisch opgeleide instrumentalisten nog een beetje te begrijpen. maar we bewegen ons ook richting free jazz. vanwege de interactie die je dan hebt met het publiek. we zijn er inmiddels wel achter dat die interactie véél belangrijker is dan de moeilijke noten die een componist in zijn 'nieuwe muziek'-partituur noteert.'

er valt nog een naam: captain beefheart. de schoolvriend van frank zappa zit tegenwoordig in een rolstoel. hij woont en schildert onder de naam don van vliet in de mojave-woestijn [vroeger, ja - teejo]. 'hij is een echte anarchist,' weet dagelet. 'hij kreeg altijd met iedereen ruzie.' moor de artiest captain beefheart, waar dagelet alleen moor vaag van gehoord had, kwam in zijn leven toen hij het verzoek kreeg om een voorstelling te doen met het rosa ensemble.

toen hij platen van captain beefheart ging draaien, voelde hij meteen weerzin. 'ik vond het kutzooi. captain beefheart liet zijn band iets inspelen en dan ging hij het later inzingen met het geluid in de verte, waardoor het nooit precies gelijk was. het was een teringherrie.'

moor toch had hij het geduld om captain beefheart een aantal keren te beluisteren. toen pas bemerkte hij hoe bijzonder de muziek was, en speciaal de teksten. 'als ik niet voor dit project was benaderd, had ik nooit naar hem geluisterd. maar nu wil ik alles van hem hebben.' door die onverwachte liefde ontstond de voorstelling 'selling hoovers in mojave', natuurlijk weer muziektheater. weer een van die zeer bijzondere voorstellingen waarin dagelet een hoofdrol vervult.

ook staat hans dagelet op de planken met het rosa ensemble met 'selling hoovers in mojave'. in een soort popconcert met muziek van captain beefheart rapt, spreekt en zingt hij vertaalde teksten van beefheart. volgend voorjaar moet het een volledig theaterprogramma worden.

'ken je beefheart? een man met zeer eigenzinnige opvattingen over muziek. uiteindelijk is hij gaan schilderen. eigenlijk schilderde hij altijd al met beelden en woorden. woorden die bijna stoffelijk zijn, die hij ook uitspreekt als klodders verf, waar je in kan bij-ij-ij-ten....'